Pojęcie “sygnalista” określa osobę, która identyfikuje i zgłasza pewne nieprawidłowości, nadużycia lub zagrożenia w ramach organizacji, w której pracuje lub z którą jest związana. Kluczowym aspektem działania sygnalisty jest motywacja “w dobrej wierze”, co oznacza, że jego działania nie są podyktowane osobistymi korzyściami czy chęcią zemsty, lecz troską o dobro publiczne lub interesy organizacji.
W szczególności sygnalistą może być:
Aby uzyskać status sygnalisty i ochronę przysługującą z tego tytułu, należy spełnić następujące kryteria:
Wobec zgłaszającego nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań.
Osoba zgłaszająca naruszenie podlega ochronie zgodnie z przepisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenie Prawa Unii (dalej jako „Dyrektywa”).
Zawiadomienie może być złożone zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej.
Dyrektywa przewiduje trzy możliwe kanały zgłoszeń:
Sygnalistą może być każdy, kto uczestniczy w budowie świadomego społeczeństwa, opartego na etycznych zasadach i posiada wiedzę o naruszeniu przepisów prawa w kontekście związanym z pracą.
Aktualnie w polskim porządku prawnym brak jest odpowiedniej regulacji poświęconej ochronie tzw. sygnalistów. Prace nad projektem ustawy są prowadzone od 2019 r. Z informacji dostępnych na stronie Rady Ministrów wynika, że projekt ustawy o ochronie sygnalistów ma zostać przyjęty do końca I kwartału 2024 r., wejdzie więc w życie zapewne w maju lub czerwcu 2024 r. Jeśli jesteś pracodawcą, to koniecznie powinieneś zapoznać się z nowymi obowiązkami – ich niespełnienie jest oczywiście obłożone karami.
Projekt ustawy zakłada stworzenie wewnętrznych i zewnętrznych poufnych kanałów zgłoszeń dla sygnalistów.
Kanały wewnętrzne będą miały obowiązek stworzyć i wprowadzić wszystkie organizacje, prywatne i publiczne, na których rzecz wykonuje pracę co najmniej 50 osób, niezależnie od charakteru zatrudnienia.
Kanały zewnętrzne będą miały obowiązek wprowadzić organy publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego wskazane w ustawie.
Sprawdź nasz System Obsługi Sygnalistów, który gwarantuje wykonanie wszystkich obowiązków z ustawy!
Podmiot prawny ustala wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych.
Zgłaszający może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego.
Zgłaszający dokonujący ujawnienia publicznego podlega ochronie, jeżeli:
1) dokona zgłoszenia wewnętrznego, a następnie zgłoszenia zewnętrznego i w terminie na przekazanie informacji zwrotnej ustalonym w procedurze wewnętrznej, następnie zaś w terminie na przekazanie informacji zwrotnej ustalonym w procedurze zewnętrznej organu publicznego podmiot prawny, a następnie organ publiczny nie podejmą żadnych odpowiednich działań następczych lub nie przekażą zgłaszającemu informacji zwrotnej, lub
2) dokona od razu zgłoszenia zewnętrznego i w terminie na przekazanie informacji zwrotnej ustalonym w procedurze zewnętrznej organu publicznego organ ten nie podejmie żadnych odpowiednich działań następczych lub nie przekaże zgłaszającemu informacji zwrotnej
– chyba że zgłaszający nie podał adresu do kontaktu, na który należy przekazać taką informację.
Zgłaszający dokonujący ujawnienia publicznego podlega ochronie także w przypadku, gdy ma uzasadnione podstawy, by sądzić, że:
1) naruszenie może stanowić bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie interesu publicznego, w szczególności gdy istnieje ryzyko nieodwracalnej szkody, lub
2) dokonanie zgłoszenia zewnętrznego narazi zgłaszającego na działania odwetowe, lub
3) w przypadku dokonania zgłoszenia zewnętrznego istnieje niewielkie prawdopodobieństwo skutecznego przeciwdziałania naruszeniu z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, takie jak możliwość ukrycia lub zniszczenia dowodów, istnienia zmowy między organem publicznym a sprawcą naruszenia lub udziału organu publicznego w naruszeniu.
W związku z dokonaniem zgłoszenia w ustawie wyłączone zostaną: możliwość nałożenia na zgłaszającego odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności dyscyplinarnej lub odpowiedzialności za szkodę, z tytułu naruszenia praw innych osób lub obowiązków określonych w przepisach prawa, w szczególności w przedmiocie zniesławienia, naruszenia dóbr osobistych, praw autorskich, przepisów o ochronie danych osobowych oraz obowiązku zachowania tajemnicy, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa.
Ustawodawca ma obowiązek określić sankcje m.in. w następującym zakresie:
Zakresem dyrektywy objęte są zgłoszenia dotyczące:
– zamówienia publiczne,
– usługi, produkty i rynki finansowe,
– zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
– bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami,
– bezpieczeństwo transportu w sektorze kolejowym, drogowym, morskim i żeglugi śródlądowej,
– ochrona środowiska, począwszy od gospodarowania odpadami aż po chemikalia,
– ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe,
– bezpieczeństwo żywności i pasz,
– zdrowie i dobrostan zwierząt,
– zdrowie publiczne, w tym prawa pacjentów i kontrola wyrobów tytoniowych,
– ochrona konsumentów,
– ochrona prywatności i danych osobowych,
– bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych;
Sprawdź nasz System Obsługi Sygnalistów, który gwarantuje wykonanie wszystkich obowiązków z ustawy!
